Vasiyetnamenin İptali Davası | Şartları ve Dava Süreci

Vasiyetnamenin İptali Davası: Şartları ve Dava Süreci

Vasiyetnamenin iptali davası, miras hukukunun en önemli konularından biridir. Türk Medeni Kanunu (TMK) m. 557’ye göre iptal sebepleri sınırlı sayıda (numerus clausus) belirlenmiştir. Yargıtay kararları da bu çerçevenin dışına çıkılmaması gerektiğini açıkça vurgulamaktadır.

Bu yazıda, vasiyetnamenin iptali şartlarını, dava sürecini ve güncel Yargıtay kararlarını detaylı biçimde inceleyeceğiz.

1. Vasiyetnamenin İptali Davasında Sebepler

Vasiyetnamenin iptalinin keyfi veya geniş yorumlanabilecek sebeplere dayandırılamaz. Aksine kanunun çizdiği dar çerçevede kalınması gerekmektedir.

TMK Madde 557'nin Sınırlayıcı Niteliği:

İptal sebepleri TMK m. 557'de sınırlı olarak sayılmıştır. Sayılan bu sebeplerin dışarısına çıkılarak vasiyetnamenin iptaline karar verilemez. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun bir kararında bu ilke net bir şekilde ifade edilmiştir:

"Hükümde belirtilmiş olan iptal sebepleri sınırlı sayıda olup, bu sebepler dışında herhangi başka bir sebebe dayanarak ölüme bağlı tasarrufun iptaline ilişkin dava açılması mümkün değildir." (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu-2023/656-2024/469)

1.1 Ehliyetsizlik

Vasiyetçinin vasiyetnameyi düzenlediği tarihte fiil ehliyetine (ayırt etme gücüne) sahip olmaması en sık rastlanan iptal sebebidir. Bu durumun tespiti teknik bilgi gerektirdiğinden, mahkemelerin Adli Tıp Kurumu'ndan rapor alması zorunlu görülmektedir.

Yargıtay 3. Hukuk Dairesi bu konuda şu ilkeye dikkat çekmiştir:

“Fiil ehliyetinin nisbi bir kavram olması, kişiye, eylem ve işleme göre değişmesi, bu yönde en yetkili sağlık kuruluşu olan Adli Tıp Kurumundan rapor alınmasını zorunlu kılmaktadır.” (Yargıtay 3. HD, 2018/3535 E., 2018/5858 K.)

1.2 İrade Sakatlığı

Vasiyetnamenin; yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama ile yapılması halinde iptal gündeme gelir. İspat yükü davacıdadır.

1.3 Hukuka ve Ahlaka Aykırılık

Vasiyetnamenin içeriği veya bağlandığı şartlar kamu düzenine, ahlaka ya da hukuka aykırı ise iptal sebebi mevcut olabilecektir. Yargıtay, mirasçılardan mal kaçırma kastını ahlaka aykırılık kapsamında değerlendirmektedir.

1.4 Şekil Eksikliği

Kanunda öngörülen şekil şartlarına uyulmaması da önemli bir iptal sebebidir. TMK 'da vasiyetname türleri için ayrı ayrı hangi şekil şartlarının yerine getirilmesi gerektiği belirtilmiştir. Sayılan şekil şartlarından ise; özellikle okur yazar olmayan vasiyetçiler için düzenlenen vasiyetnamelerde tanık beyanlarının eksik olması veya el yazılı vasiyetnamelerde tarih/imza gibi unsurların bulunmaması, vasiyetnameyi geçersiz kılmaktadır. Yargıtay, bu eksikliklerin birer geçerlilik şartı olduğunu belirtmektedir :

“Vasiyetnamede tanıkların, miras bırakanın beyanının kendi önlerinde yapıldığını tevsik eden beyanları yoktur. Bu beyanın yokluğu vasiyetnameyi geçersiz kılar.”(Yargıtay 3. HD, 2014/7707 E., 2014/12284 K.)

2. İptal Davası Açılmadıkça Vasiyetname Geçerlidir

Şekil şartlarına aykırı ya da esasen sakat bir vasiyetname, iptal edilmediği sürece geçerliliğini korur.

“Vasiyetname, kanunun gösterdiği şekil şartlarına aykırı düzenlense bile, iptal edilmedikçe hüküm ifade eder.”(Yargıtay 3. HD, 2014/6060 E., 2014/14006 K.)

Bu nedenle, mirasçılar geçersizliğe dayanıyorsa mutlaka Asliye Hukuk Mahkemelerinde vasiyetnamenin iptali davası açmalıdır.

3. Dava Süreci

• Dava Açılması: Menfaati bulunan mirasçılar veya vasiyet alacaklıları, Asliye Hukuk Mahkemesi’nde dava açabilir.

• Yargılama: Mahkeme, davacının ileri sürdüğü iptal sebeplerini (ehliyetsizlik, irade sakatlığı, şekil eksikliği vb.) araştırır, tarafların delillerini toplar, tanıkları dinler ve gerekirse bilirkişi (Adli Tıp Kurumu vb.) raporu alır.

• Kanun Yolları: İlk derece mahkemesinin kararına karşı kanun yollarına başvurulabilir.

4. İptal Davasının Diğer Davalarla İlişkisi:

4.1 Tenkis Davası:

Davacılar genellikle iptal taleplerini, kabul edilmemesi halinde saklı paylarının korunması için tenkis talebiyle birlikte kademeli (terditli) olarak ileri sürerler. Bu durumda mahkeme, öncelikle iptal şartlarının oluşup oluşmadığını incelemelidir. İptal şartları mevcut ise tenkis taleplerinin incelenmesine gerek olmayacaktır. Aksi halde iptal şartları mevcut değilse mahkeme tenkis taleplerini değerlendirir.

4.2 Tenfiz (Yerine Getirme) Davası:

Vasiyetnamenin yerine getirilmesi için açılan bir tenfiz davası sırasında, aynı vasiyetname için açılmış bir iptal davasının varlığı araştırılmalıdır. Eğer bir iptal davası mevcutsa, bu dava tenfiz davası için "bekletici mesele" sayılır ve sonucunun beklenmesi gerekir.

"Dava konusu olan vasiyetname, bir iptal davasına konu olmuş ise, bu dava bekletici mesele yapılmalıdır." (Yargıtay-3. Hukuk Dairesi-2016/5106-2016/5750)

Dava Açma Süreleri: İptal davası açma hakkı, hak düşürücü sürelere tabidir. TMK m. 559'a göre bu hak, davacının tasarrufu, iptal sebebini ve hak sahibi olduğunu öğrendiği tarihten itibaren bir yıl ve her halde vasiyetnamenin açılma tarihinden itibaren iyi niyetli davalılara karşı on yıl, kötü niyetli davalılara karşı yirmi yıl geçmekle düşer.

5. Dava Açma Süreleri

TMK m. 559’a göre:

• 1 yıl: İptal sebebinin öğrenilmesinden itibaren,

• 10 yıl: İyi niyetli davalılara karşı vasiyetnamenin açılma tarihinden itibaren,

• 20 yıl: Kötü niyetli davalılara karşı açılabilir.

Ancak hükümsüzlük her zaman def'i yoluyla öne sürülebilir.

6. Sonuç

Vasiyetnamenin iptali davası, yalnızca TMK m. 557’de sayılan dört sebebe dayanılarak açılabilir:

1. Ehliyetsizlik

2. İrade sakatlığı

3. Hukuka/ahlaka aykırılık

4. Şekil eksikliği

   
   

Bu sebeplerden biri yoksa, iptal talebi reddedilir. Dava açılmadığı sürece, sakat bir vasiyetname dahi geçerliliğini korur. Yargıtay kararları da, sürecin sıkı usul kurallarına bağlı olduğunu ve özellikle delillerin kuvvetli şekilde ortaya konulması gerektiğini vurgulamaktadır.

Av. Enes ÇETİNKAYA

Uşak Barosu

📌 SSS (Sık Sorulan Sorular)

Vasiyetnamenin iptali hangi sebeplerle istenir? Vasiyetnamenin iptali yalnızca TMK m. 557’de sayılan sebeplere dayanılarak açılabilir: ehliyetsizlik, irade sakatlığı (yanılma, aldatma, korkutma, zorlama), hukuka/ahlaka aykırılık ve şekil eksikliği.

Vasiyetnamenin iptali davası hangi mahkemede açılır? Görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesi’dir.

Vasiyetnamenin iptali davası açma süresi nedir? TMK m. 559’a göre, sebebin öğrenilmesinden itibaren 1 yıl, iyi niyetli davalılara karşı vasiyetnamenin açılmasından itibaren 10 yıl, kötü niyetli davalılara karşı 20 yıl içinde dava açılabilir.

Dava açılmadıkça sakat bir vasiyetname geçerli midir? Evet. Yargıtay kararlarına göre, şekil şartlarına aykırı ya da esasen sakat olsa bile vasiyetname iptal edilmedikçe geçerliliğini korur.

İptal davası reddedilirse ne olur? Mahkeme, genellikle kademeli olarak açılan tenkis davasını incelemeye devam eder.