Boşanma Nedeninin Değiştirilmesi | Islah ve Yeni Dava

Boşanma Nedeninin Değiştirilmesi Mümkün Müdür?

1. Giriş

Devam eden bir boşanma davasında boşanma nedeninin değiştirilip değiştirilemeyeceği ve eğer mümkünse bu değişikliğin hangi usullerle yapılması gerektiği soruları, Yargıtay kararları ışığında bu yazımda analiz edilecektir.

Boşanma nedeninin değiştirilmesinin belirli koşullar altında mümkündür ancak bu değişikliğin temelini oluşturan vakıanın (olayın) dava açılış tarihinden önce mi yoksa sonra mı gerçekleştiğine bağlı olarak farklı usuli yolların izlenmesi gerekmektedir.

2. Islah Yoluyla Boşanma Nedeninin Değiştirilmesi

Yargılama sırasında boşanma nedenini değiştirmenin en yaygın yolu "ıslah" kurumudur. Taraflar, ıslah dilekçesi ile mevcut boşanma sebebini değiştirebilir (örneğin, evlilik birliğinin sarsılmasından zinaya), yeni bir sebep ekleyebilir veya talebin niteliğini (örneğin, boşanmadan ayrılığa) dönüştürebilirler.

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 2022/5351 E. 2023/791 K. 01.03.2023 T. :

"İlk Derece Mahkemesince erkeğin dava dilekçesinde 4721 sayılı Kanun'un 166 ncı maddesinin birinci fıkrası kapsamında boşanma talebinin bulunmadığı, davacı davalı erkeğin hukuki nedenlere yeni nedenler eklemesinin ıslah yolu ile mümkün olmadığı gerekçesi ile ıslah dilekçesi nazara alınmadan hüküm kurulmuş ise de; boşanma davasında tarafarın her biri yapmış olduğu usul işlemlerini kısmen veya tamamen ıslah edebilir, dayandıkları vakıalarını, dava konusunu, sebebini, talep sonucunu değiştirebilirler. Bu kapsamda davacı davalı erkek vekili tarafından sunulan 15.04.2021 tarihli ıslah dilekçesi kapsamında dava sebebi, dayanılan vakıalar, buna dayanak deliller ve talep sonucu değerlendirilerek hüküm kurulması gerekirken, ıslah dilekçesi nazara alınmadan yazılı şekilde hüküm tesis edilmesi doğru olmayıp bozmayı gerektirmiştir."

Ancak bu değişikliğin "usulüne uygun şekilde yapılmış bir ıslah" ile yapılması zorunludur. Görülmekte olan bir boşanma davasında, tahkikat tamamlanıncaya kadar boşanma nedeninin değiştirilmesi mümkündür. Bu husus 6100 sayılı HMK'nin 177. maddesinde düzenlenen ıslah kurumuna dayanılarak yapılabilecektir. Dikkat edilmesi gereken en önemli husus ise ıslahın tahkikat tamamlanıncaya kadar yapılmış olmasıdır. Aksi halde, tahkikat tamamlandıktan sonra yapılacak olan ıslah hüküm ve sonuç doğurmaz.

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, E. 2016/14732 K. 2018/4831 T. 11.04.2018:

"Taraflardan her biri, yapmış olduğu usul işlemlerini kısmen veya tamamen ıslah edebilir ise de ıslah, tahkikatın sona ermesine kadar yapılabilir... Davacı kadının ıslah talebi tahkikat bitirildikten sonra yapılmakla ıslah işlemi zamanında yapılmamıştır."

3. Yeni Dava Açma ve Davaların Birleştirilmesi Yoluyla İle Boşanma Nedeninin Değiştirilmesi

Dava açıldıktan sonra ortaya çıkan yeni boşanma sebepleri için izlenmesi gereken yol, bu sebeplere dayanarak yeni bir boşanma davası açmak ve 6100 sayılı HMK'nin 166. maddesi uyarınca bu davanın mevcut dava ile birleştirilmesini talep edilebilir.

4. Vakıanın (Olayın) Gerçekleşme Zamanına Göre Ayrım

Boşanma nedeninin değiştirilmesinde en kritik ayrım, değişikliğe konu olan vakıanın (olayın) dava tarihinden önce mi yoksa sonra mı meydana geldiğidir.

4.1 Dava Tarihinden Önceki Vakıalar:

Dava açılmadan önce gerçekleşmiş ancak dava dilekçesinde belirtilmemiş bir boşanma sebebi, ıslah yoluyla davaya dahil edilebilir.

4.2 Dava Tarihinden Sonraki Vakıalar:

Dava açıldıktan sonra meydana gelen olaylar, mevcut davada ıslah yoluyla boşanma nedeni olarak ileri sürülemez. Bu durum, "Her dava açıldığı tarihteki koşullara tabi olup dava tarihinden sonra meydana gelen olaylar eldeki boşanma davasında taraflara kusur olarak yüklenemez" temel ilkesine dayanır. Bu tür olaylar ancak yeni bir davanın konusu olabilir. Bu nedenle yeni bir boşanma davası açılarak öne sürülmelidir.

5. Davanın Niteliğinin Dönüşmesi:

Anlaşmalı boşanma (TMK m. 166/3) davası olarak başlayan bir süreç, taraflardan birinin anlaşmadan dönmesi veya kararın kesinleşmesinden önce kanun yoluna başvurması halinde çekişmeli boşanma davasına (TMK m. 166/1-2) dönüşebilir.

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi'nin 2014/23367 E., 2015/9581 K. :

"Anlaşmalı boşanma hükmünü gerçekleşen anlaşmaya rağmen temyiz etmesi davadan açıkça feragat etmedikçe anlaşmalı boşanma yönündeki iradesinden rücu niteliğinde olup, bu halde anlaşmalı boşanma davasının 'çekişmeli boşanma' olarak görülmesi gerekir."

Bu durumda mahkeme, taraflara delillerini sunmaları için süre vererek yargılamaya çekişmeli boşanma usulüne göre devam eder.

6. Sonuç

Devam eden bir boşanma davasında boşanma nedeninin değiştirilmesi mümkündür. Ancak izlenecek yol, değişikliğe konu olan olayın ne zaman gerçekleştiğine göre farklılık göstermektedir:

Dava Tarihinden Önce Gerçekleşen Olaylar İçin: Dava açılmadan önce meydana gelmiş ancak dilekçede belirtilmemiş vakıalara dayanarak boşanma sebebini değiştirmek veya yeni bir sebep eklemek için "ıslah" yolu kullanılmalıdır.

Dava Tarihinden Sonra Gerçekleşen Olaylar İçin: Dava açıldıktan sonra meydana gelen ve yeni bir boşanma sebebi oluşturan olaylar, mevcut davaya ıslah yoluyla dahil edilemez. Bu durumda, yeni olaylara dayanarak ayrı bir boşanma davası açılmalı ve bu davanın görülmekte olan dava ile birleştirilmesi talep edilmelidir.

Davanın Niteliğinin Değişmesi: Anlaşmalı boşanma gibi özel usule tabi davalar, tarafların iradelerinin değişmesiyle çekişmeli boşanma davasına dönüşebilir ve bu durumda yargılama genel boşanma sebepleri çerçevesinde devam eder.

Belirtilen nedenlerle, tarafların boşanma nedenini değiştirmeye yönelik taleplerinde, dayandıkları vakıanın gerçekleşme zamanını doğru tespit ederek usulüne uygun yöntemi (ıslah veya yeni dava ve birleştirme) seçmeleri, davanın seyri ve sonucu açısından kritik öneme sahiptir.

Av. Enes ÇETİNKAYA