Akademik Kadro İlanı İptali Davaları

akademik kadro ilanı iptali davaları

Akademik Kadro İlanlarında Hukuka Uygunluk Denetimi

Üniversiteler tarafından yayımlanan akademik kadro ilanları, kamu hizmetinin liyakat ve objektiflik ilkeleri çerçevesinde yürütülmesini sağlayan temel idari işlemlerdir. Ancak bu işlemlerin hukuka uygunluk denetimi, idari yargının en hassas denetim alanlarından birini oluşturmaktadır. Danıştay ve Bölge İdare Mahkemeleri tarafından verilen kararlar, akademik kadro ilanlarına ve bu ilanlara dayalı atama işlemlerine karşı açılan iptal davalarında idarenin eylem ve işlemlerinin hangi gerekçelerle hukuka aykırı bulunabileceğine dair önemli bir yol haritası sunmaktadır. Bu makalede, yargı kararları ışığında akademik kadro ilanı iptali sebepleri, dava açma süresi ve dava şartları incelenecektir.

Akademik Kadro İlanı İptalinin Temel Sebepleri

Yargı içtihatları incelendiğinde, akademik kadro ilanlarının veya bu ilanlara dayalı olarak tesis edilen işlemlerin iptaline yol açan hukuka aykırılıkların dört ana kategoride toplandığı görülmektedir.

1. İlan Koşullarının Hukuka Aykırılığı

İptal davalarında en sık karşılaşılan gerekçe, ilanda yer alan ek koşulların mevzuata, objektiflik ilkesine ve hizmet gereklerine aykırı olmasıdır. Yargı, özellikle belirli bir adayı tanımlayan sübjektif ve kişiye özgü şartlar konusunda titiz bir denetim yapmaktadır.

• Kişiye Özgü ve Objektif Olmayan Şartlar: Danıştay, "Öğretim Üyesi Dışındaki Öğretim Elemanı Kadrolarına Yapılacak Atamalarda Uygulanacak Merkezi Sınav ile Giriş Sınavlarına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik" hükmüne atıfta bulunarak, ilanlarda "belirli bir adayı tanımlayan özel şartlar koyulamayacağını" kesin bir dille ifade etmiştir (Danıştay 8. Daire, 2024/1823). Örneğin, "Minimal invaziv üroonkoloji ve robotik cerrahi konusunda en az bir yıl yurtdışı akademik deneyime sahip olmak" gibi bir koşulun, rekabeti engelleyici ve "belli bir zümreyi tarif eder nitelikte" olduğu gerekçesiyle iptal edilmesi bu duruma emsal teşkil etmektedir (Danıştay 8. Daire, 2022/7164).  

• Kanuni Dayanağı Olmayan Şartlar: İlanlarda aranan koşulların 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu ve ilgili yönetmeliklerde yer alan düzenlemelere uygun olması zorunludur. Anayasa Mahkemesi, profesörlük kadrosu için getirilen "5 yıl süre ile gelir getirici herhangi bir mesleki etkinlikte bulunmama" şartının "kanuni dayanağının mevcut olmadığı" gerekçesiyle özel hayata saygı hakkını ihlal ettiğine ve hukuka aykırı olduğuna hükmetmiştir (AYM, 29/11/2023). Benzer şekilde, mevzuatta aranmamasına rağmen "uluslararası düzeyde yayın yapmış olma koşulunun" doçentlik için aranması da hukuka aykırı bulunmuştur (Danıştay 8. Daire, 1998/4075).  

2. Usul ve Süreç Eksiklikleri

İdari işlemlerin hukuka uygunluğu, yalnızca esas yönünden değil, aynı zamanda usul kurallarına riayet edilip edilmediği açısından da denetlenir. Akademik kadro ilan ve atama süreçlerinde usule ilişkin eksiklikler, işlemin iptaline neden olabilir.

• İlgili Birimlerin Görüşünün Alınmaması: Danıştay, kadro ihtiyacının belirlenmesi sürecinde, "bölümün her düzeydeki eğitim-öğretim ve araştırmalarından... ilk elden sorumlu olan bölüm başkanından öneri ve görüş alması gerektiği" ilkesini benimsemiştir. Bu sürecin işletilmemesi, ilanın dayandığı ihtiyacın hukuka uygun şekilde belirlenmediği anlamına gelir ve bir iptal sebebidir (Danıştay 8. Daire, 2009/2026).  

• Sınav ve Değerlendirme Sürecindeki Hatalar: Atama sürecinin bir parçası olan yazılı veya sözlü sınavlardaki hukuka aykırılıklar, nihai atama işlemini de sakatlar. Araştırma görevlisi alım sınavında "soruların ölçüm geçerliliğinin düşük olması, adayların bilgi düzeyini ayrıştırma özelliğine sahip olmaması... ve yapılan değerlendirmenin de hatalı olması" gibi gerekçelerle sınavın ve dolayısıyla atama işleminin iptaline karar verilmiştir (Danıştay 8. Daire, 2020/3522).  

3. İdarenin Takdir Yetkisini Hukuka Aykırı Kullanması

İdarenin sahip olduğu takdir yetkisi sınırsız olmayıp, kamu yararı ve hizmet gerekleriyle sınırlıdır. Bu yetkinin keyfi veya gerekçesiz kullanılması, idari işlemin iptalini gerektirir.

• Hukuki Güvenlik ve Belirlilik İlkelerinin İhlali: Yürürlüğe yeni giren ve adaylar aleyhine daha ağır koşullar getiren düzenlemelerin, ilgililere uyum için yeterli bir geçiş süresi tanınmadan veya geriye dönük olarak uygulanması, "hukuki güvenlik ve belirlilik ilkelerine aykırı" bulunarak iptal sebebi sayılmıştır (Danıştay 8. Daire, 2022/5652).  

• Gerekçesiz İşlem Tesis Edilmesi: Jüri üyelerinin adayların gerekli şartları taşıdığını tespit etmesine rağmen, idarenin "hiçbir akademik gerekçe gösterilmeden" her iki adayın da atanmamasına ve kadronun iptaline karar vermesi, takdir yetkisinin kamu yararına ve hizmet gereklerine aykırı kullanımı olarak değerlendirilmiş ve işlem hukuka aykırı bulunmuştur (Danıştay 8. Daire, 2022/274).  

4. Dayanak İşlemin Hukuka Aykırı Olması

Bir idari işlemin hukuka uygunluğu, dayanağını oluşturan üst norm veya işlemin hukuka uygun olmasına bağlıdır. Dayanak işlemin hukuka aykırılığı, sonraki işlemleri de dayanaksız bırakır. Bu durum, bir atama işleminin dayanağı olan ilandaki ek koşulun mahkeme kararıyla iptal edilmesi halinde açıkça görülür. Danıştay İdare Dava Daireleri Kurulu, bu durumu şu şekilde formüle etmiştir: "...hukuka aykırılığı yargı kararı ile tespit edilen ek koşul esas alınarak tesis edilen dava konusu atama işleminde hukuka uygunluk bulunmadığı" (Danıştay İDDK, 2020/608).  

Dava Açma Süresi ve Dava Şartları

Akademik kadro ilanlarına karşı açılacak iptal davalarında usuli kurallara dikkat edilmesi, davanın esastan incelenebilmesi için hayati önem taşır.

Dava Açma Süresi

İdari işlemlere karşı açılacak davalarda süreler, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nda (İYUK) düzenlenmiştir.

• Genel Süre: Özel bir kanunda ayrı bir süre belirtilmediği hallerde, idare mahkemelerinde dava açma süresi 60 gündür (İYUK m. 7). Bu süre hak düşürücü nitelikte olup, süresi içinde açılmayan davalar "süre aşımı" nedeniyle usulden reddedilir (Danıştay 2. Daire, 2022/2318).  

• Sürenin Başlangıcı: İlan gibi düzenleyici işlemlere karşı açılacak davalarda 60 günlük süre, ilanın Resmi Gazete'de veya üniversitenin internet sitesi gibi mecralarda yayımlandığı tarihi izleyen günden itibaren başlar. Atamanın yapılmaması gibi bireysel işlemlerde ise süre, kararın ilgiliye tebliğ edildiği tarihi izleyen günden itibaren işlemeye başlar.  

Dava Şartları: Menfaat İhlali

İptal davası açabilmenin en temel şartı, davacının dava açma ehliyetine sahip olmasıdır. Bu ehliyet, "davacının meşru, şahsi ve güncel bir menfaatinin ihlal edilmesi" koşuluna bağlıdır (Danıştay 8. Daire, 2024/2806).  

• Menfaati İhlal Edilenler: İlanda yer alan hukuka aykırı bir şart nedeniyle kadroya başvuru yapamayan bir aday, bu ilanın iptalini istemekte güncel bir menfaate sahiptir. Benzer şekilde, bir bölüm başkanının, kendi bölümü için açılan kadro ilanının hukuka aykırılığı iddiasıyla dava açmakta menfaati olduğu kabul edilmiştir (Gaziantep BİM 1. İDD, 2017/582).  

• Menfaati Bulunmayanlar: Buna karşılık, öğretim görevlisi olan bir davacının, kendisini doğrudan ilgilendirmeyen doçentlik veya profesörlük kadrolarına ilişkin düzenlemelerin iptalini istemekte güncel ve meşru bir menfaatinin bulunmadığına karar verilmiştir (Danıştay 8. Daire, 2003/3606).  

Sonuç

Üniversitelerin akademik kadro ilanlarına karşı açılan iptal davalarında yargı organları, idari işlemin hukuka uygunluk denetimini liyakat, objektiflik, hukuki güvenlik ve belirlilik gibi temel hukuk ilkeleri çerçevesinde titizlikle yapmaktadır. İptal kararları, çoğunlukla ilanda yer alan ek koşulların kişiye özgü ve kanuni dayanaktan yoksun olması, usuli süreçlerde eksiklikler bulunması ve idarenin takdir yetkisini kamu yararı ve hizmet gerekleri dışında kullanması gibi sebeplere dayanmaktadır. Bu tür bir dava açmayı düşünen kişilerin, 60 günlük hak düşürücü süreye riayet etmeleri ve dava konusu işlem nedeniyle kişisel, meşru ve güncel bir menfaatlerinin ihlal edildiğini somut olarak ortaya koymaları gerekmektedir. Yargısal denetim, üniversitelerin atama süreçlerinde keyfiliğin önlenmesi ve liyakat ilkesinin korunması açısından kritik bir rol oynamaktadır.

Detaylı bilgi ve hukuki danışmanlık için sitemizin "İletişim" bölümünde yer alan iletişim bilgilerini kullanarak tarafımıza ulaşabilirsiniz.

Av. Enes ÇETİNKAYA